«Πώς η Πρόοδος μας Κάνει να Αρρωσταίνουμε», ήταν ο τίτλος ενός εξαιρετικά ενδιαφέροντος άρθρου του τελευταίου Newsweek. Πώς δηλαδή πρόοδοι που κάνουν τη ζωή μας πιο άνετη, την έχουν κάνει και πιο επικίνδυνη. Πρόκειται βέβαια για μια παλιά ιστορία, που έχω θίξει πάμπολλες φορές σε αυτό εδώ το site, στα άρθρα και στα βιβλία μου. Όχι ότι πρόκειται για κάτι καινοτομικό. Μπορεί απλούστατα να συνοψιστεί με την παλιά αλλά πετυχημένη φράση: «Στη Φύση δεν υπάρχει τζάμπα γεύμα».
Το SARS λοιπόν, ή άτυπη πνευμονία, εξακολουθεί να θερίζει βασικά στην Ασία, ενώ όλες οι χώρες του κόσμου ανησυχούν λιγότερο ή περισσότερο για τις επιπτώσεις του. Άραγε είναι δικαιολογημένος ο πανικός και η υστερία; Χτες διάβαζα ότι στην Αθήνα, ένας φουκαράς Ασιάτης ένιωσε αδιαθεσία και πήγε σε ένα δημόσιο νοσοκομείο να τον εξετάσουν. Ο άνθρωπος δεν είχε SARS ούτε κατ’ ιδέαν αφού είχε δυο χρόνια να ταξιδέψει στην πατρίδα του. Όμως κάποιοι εκπρόσωποι του γένους Neohellenes Hystericus Maximus είδαν έναν «Κινέζο» να «βήχει και να είναι άρρωστος». Το συμπέρασμα (εξαρτημένο αντανακλαστικό;) ήταν άμεσο: ήρθε η αρρώστια ==> ήρθε η Συντέλεια ==> Χαθήκαμε!. Κάποιο από τα σκουπιδοκανάλια μας έβγαλε το θέμα στον αέρα –αλλά ευτυχώς ο πανικός πνίγηκε εν τη γενέσει του όταν ανακοινώθηκε ότι η ασθένεια του Ασιάτη ήταν κοινότυπη…
Όμως όπως έγραψα και στην προηγούμενη επικαιρότητα, περιμένετε να δείτε τι έχει να γίνει όταν εντοπιστεί κι εδώ το πρώτο κρούσμα…
Η πλάκα είναι ότι το SARS, όπως και το AIDS, οι ιοί Ebola, Hanta, Guanarito, η νόσος του Lyme κι ένα σωρό άλλοι περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί εφιάλτες του (έτσι κι αλλιώς πανικόβλητου) σύγχρονου ανθρώπου δεν θα μπορούσαν να πάρουν τις διαστάσεις που έχουν ήδη πάρει (ή θα πάρουν στο μέλλον) χωρίς τις «ευκολίες» του τεχνολογικού, παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού: τις αεροπορικές συγκοινωνίες, την αποδάσωση, την εξάπλωση του αστικού περιβάλλοντος και τις διαταραχές των οικοσυστημάτων. Όμως είπαμε: στη Φύση δεν υπάρχει τζάμπα γεύμα…
Το πιο ενδιαφέρον στην όλη ιστορία είναι ότι ο πανικός που συνοδεύει το SARS είναι δυσανάλογα μεγάλος ως προς την εξάπλωση της νόσου και ως προς τον αριθμό των κρουσμάτων. Το ίδιο και οι επιπτώσεις του: μέχρι τις αρχές Μαΐου, η επιδημία είχε προκαλέσει οικονομικές ζημίες $ 11 δισεκ. στην Ασία, ενώ παρατηρήθηκε πτώση 40% στην συχνότητα υπερατλαντικών ταξιδιών. Οι μακροοικονομικές προβλέψεις αναθεωρούνται σε παγκόσμια κλίμακα.
Λιγότεροι από πεντακόσιοι νεκροί μέσα σε πέντε μήνες δημιούργησαν αυτόν τον παγκόσμιο πανικό. Πέρισυ, μόνο στις ΗΠΑ πέθαναν 20.000 (είκοσι χιλιάδες) άνθρωποι από απλή γρίπη μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα…
Δηλαδή τι θα γινόταν εάν είχαμε μια επανάληψη της Ισπανικής Γρίπης; Μαζικές εκκενώσεις πόλεων; Μαζικές αυτοκτονίες; Μαζική μετανάστευση στον Άρη;
Το πρόβλημα είναι ότι ο Πολιτισμός του Φόβου αποτελεί θαυμάσιο θρεπτικό υπόστρωμα για να φουντώσουν ασυγκράτητα τα κύματα του μαζικού φόβου και του πανικού κλείνοντας στην παγερή τους αγκαλιά πληθυσμούς ολόκληρους. Στα Μαύρα Υπόγεια Ρεύματα έγραφα: «Γεννιούνται από μια πολύ μικρή εστία, ή ξεσπούν ταυτόχρονα σε πολλά σημεία όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές. Σαρώνουν τους πληθυσμούς οδηγώντας τους σε μαζικές αντιδράσεις και μετά σβήνουν και χάνονται, σαν τα κύματα που σκάνε στην ακρογιαλιά και μετά αποτραβιούνται. Μέχρι να έρθει το επόμενο κύμα».
Τελικά ίσως δεν χρειάζεται μια νέα Ισπανική Γρίπη για να προκαλέσει καταστροφή και αποδιοργάνωση στην υδρόγειο. Και γιατί να χρειάζεται; Όσο πιο ψηλός είναι ο πύργος με τα τραπουλόχαρτα, τόσο πιο εύκολα γκρεμίζεται.
Στο μεταξύ διάφορα περίεργα πράγματα συμβαίνουν με το SARS. Να, για παράδειγμα ας πούμε, το Τορόντο του εξελιγμένου και με υψηλή υγιεινολογική συνείδηση και περιβάλλον Καναδά, αποτέλεσε δευτερογενή εστία εξάπλωσης του SARS. «Φταίνε μέλη της Ασιατικής κοινότητας που είχαν ταξιδέψει στην πατρίδα τους κι έφεραν πίσω τον ιό», λένε οι ειδικοί. Δεν μας λένε όμως γιατί δεν συνέβη και το ίδιο σε άλλες ασύγκριτα πολυπληθέστερες ασιατικές κοινότητες σε πολυάνθρωπες πόλεις όπως το Λος Αντζελες, το Σαν Φρανσίσκο, η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο… Ταυτόχρονα ακόμα τσακώνονται για τον ακριβή μηχανισμό διασποράς/ μόλυνσης και μετάδοσης του κορωνοϊού του SARS. Εάν βεβαίως πρόκειται για κορωνοϊό, μια που κι εδώ οι γνώμες διίστανται.
Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Μικροβιολογίας του Καναδά, που ανήκει στο δίκτυο των 13 ερευνητικών κέντρων που δημιουργήθηκε από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εναντίον της επιδημίας, ο κορωνοϊός δεν είναι το μοναδικό αίτιο της ασθένειας. Ο υπεύθυνος παθογόνος παράγοντας ανιχνεύεται μόνο στο 40% των υπόπτων κρουσμάτων και σε διαρκώς λιγότερα ιστολογικά δείγματα ασθενών της νόσου ενώ ταυτόχρονα εντοπίζεται σε άτομα που εξετάστηκαν τυχαία και δεν νόσησαν από την πνευμονία «Τα μέχρι στιγμής πειστήρια», λέει ο δρ Φρανκ Πλάμερ, διευθυντής του Ινστιτούτου, «μας φαίνονται όλο και λιγότερο πειστικά».(New York Times, 22.4.2003).
Όμως ποιος είπε ότι τα μαύρα υπόγεια ρεύματα έχουν προβλέψιμο μηχανισμό εκδήλωσης;
Εγώ απλώς θυμάμαι μια περίεργη καπνομίχλη (;) που είχε καλύψει μια περιοχή εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Νοτιοανατολική Ασία το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 2002. Θυμάμαι τα αντίστοιχα φαινόμενα που είχαν προηγηθεί του Μαύρου Θανάτου το 14ο αιώνα πάλι στην Ανατολική Ασία. Θυμάμαι κάτι περίεργους συσχετισμούς επιδημιών με παράξενες ομίχλες που δεν ήταν ομίχλες. Θυμάμαι κι άλλα ενδιαφέροντα πράγματα. Τελικά το κακό είναι ότι αν έχεις καλή μνήμη εκνευρίζεις εκείνους που δεν έχουν ή που θέλουν να ξεχάσουν ότι έχουν.
Να, για παράδειγμα, δεν ξεχάστηκε ήδη το χειρότερο τροχαίο ατύχημα με λεωφορείο στην Ελλάδα; Το τι ειπώθηκε και τι ακούστηκε εκείνες τις μέρες ήταν το κάτι άλλο. Όπως και με τον Δεύτερο Πόλεμο του Κόλπου (τι, ξεχάσατε κιόλας τις πυρηνικές βόμβες που έπεσαν, τις χιλιάδες καμικάζι, τα εκατομμύρια νεκρούς του;).
Στις 13 Απριλίου, στις 8 το βράδυ, φορτηγό που μετέφερε πλάκες νοβοπάν με κατεύθυνση την Αθήνα, μπήκε στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας και συγκρούστηκε με τουριστικό λεωφορείο που μετέφερε 49 μαθητές και τρεις καθηγητές του Λυκείου Μακρυχωρίου Ημαθίας, οι οποίοι επέστρεφαν μετά απο τριήμερη σχολική εκδρομή στην Αθήνα. Το αποτέλεσμα: 21 νεκροί μαθητές και 31 τραυματίες.
Η τραγωδία επισκίασε ένα άλλο τροχαίο που είχε συμβεί μερικές ώρες πριν, σαν εφιαλτικός προάγγελος: Τρία άτομα σκοτώθηκαν όταν το ΙΧ αυτοκίνητό τους συγκρούστηκε στο 101ο χλμ της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης-Καβάλας με υπεραστικό λεωφορείο, το οποίο μετέφερε μαθητές και μαθήτριες του Ενιαίου Λυκείου Δοξάτου Δράμας, που είχαν αναχωρήσει από την πόλη τους, για 7ήμερη εκπαιδευτική εκδρομή στην Κρήτη…
Στην Επικαιρότητα του προηγούμενου μήνα είχα –δυστυχώς- αναφερθεί σε μια παρόμοια σειρά ατυχημάτων με λεωφορεία και είχα κάνει λόγο για τα περίεργα «σμήνη ατυχημάτων». Μάλιστα έλαβα και αρκετά e-mail αναγνωστών πάνω στο θέμα…
Έχω κάνει πολλές φορές λόγο και για τα περίεργα σμήνη αυτοκτονιών, συνήθως αυτοπυρπολήσεων. Θα θυμάστε την «επιδημία» αυτοπυρπολήσεων Κούρδων την εποχή της γνωστής ιστορίας με τον Οτζαλάν. Πολλά χρόνια πριν, τον Ιανουάριο του 1969 είχαμε την περίφημη αυτοπυρπόληση του Τσέχου φοιτητή Γιαν Πάλλαχ στο κέντρο της Πράγας που διαμαρτυρόταν για τη ρωσική εισβολή στη χώρα του την περασμένη χρονιά. Ο Πάλλαχ είχε αφήσει ένα σημείωμα στο οποίο έλεγε ότι ανήκε σε μια οργάνωση τα μέλη της οποίας θα αυτοπυρπολούνταν με ρυθμό ένα άτομο κάθε δέκα μέρες, ώσπου τα σοβιετικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από την Τσεχοσλοβακία. Τουλάχιστον επτά άτομα αυτοπυρπολήθηκαν στην Τσεχοσλοβακία, τη Σκοτία και την Ουγγαρία, ακολουθώντας το παράδειγμα του Πάλλαχ. (πέρασαν πάντως είκοσι χρόνια για να αποχωρήσουν οι Σοβιετικοί).
Κάτι φαίνεται να συμβαίνει τώρα τελευταία στην Τσεχία. Στις 7 Απριλίου είχαμε νέο κρούσμα αυτοπυρπόλησης, το έκτο σε διάστημα ενός μηνός: ένας 34χρονος έβαλε φωτιά στα ρούχα του στην κεντρική πλατεία ενός χωριού 100 χλμ ΝΑ της Πράγας. Ήταν άνεργος και αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα και είχε αποπειραθεί και στο παρελθόν να αυτοκτονήσει. Όμως τέτοιες περιπτώσεις είναι εύκολο να εξηγηθούν ως μεμονωμένα περιστατικά.
Ως «σμήνη» όμως;
«Πιστεύεται ότι το απονενοημένο αυτό διάβημα», γράφει το Βήμα (9.4.2003) δεν έχει να κάνει με μια σειρά αυτοκτονιών που έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας τον τελευταίο καιρό καθώς νέοι άνθρωποι ακολουθούν το παράδειγμα του φοιτητή Γιαν Πάλλαχ…»
Γυρίζοντας πάλι στο τροχαίο των Τεμπών, στις 14 Απριλίου κι ενώ το πανελλήνιο ήταν σοκαρισμένο από το ατύχημα, κάποια τηλεοπτικά κανάλια άλλαξαν την ροή του προγράμματός τους. Ένα απ’ αυτά φαίνεται πως ευαισθητοποιήθηκε και προέβαλε την ταινία Η Πόλη των Αγγέλων με τον Νίκολας Κέιτζ και την Μεγκ Ράιαν. Άσχετη ταινία; Όχι ακριβώς. Στο τέλος της ταινίας, η πρωταγωνίστρια παρασύρεται από διερχόμενη νταλίκα και σκοτώνεται…
Δεδομένης της ασχετοσύνης των διευθυντών προγραμμάτων των καναλιών, η επιλογή της ταινίας μπορεί να ήταν και συμπτωματική (όσο συμπτωματικά είναι και τα σμήνη ατυχημάτων ή αυτοκτονιών βεβαίως). Αλλά προσέξτε την αυξημένη συχνότητα προβολής ταινιών με «κομάντο» όσο διαρκούσε ο πόλεμος στο Ιράκ. Ή τον ακατάσχετο χείμαρρο ταινιών καταστροφής στα κανάλια στα μετέπειτα της 11ης Σεπτεμβρίου.
Είναι πασίγνωστο ότι η τηλεοπτική κάλυψη ενός ατυχήματος εκτινάσσει στα ύψη τη θεαματικότητα. Η τραγωδία του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια καθήλωσε στις οθόνες τα 80 από τα 108 εκατομμύρια νοικοκυριών που διαθέτουν τηλεοπτική συσκευή στις ΗΠΑ (Ημερησία, 19.4.2003). Τα στοιχεία αναφέρουν ότι σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε διπλασιασμό του ειδησεογραφικού προγράμματος που σχεδόν γίνεται μονοθεματικό. Η διάρκεια των δελτίων ειδήσεων επιμηκύνεται από 30-80%. Επιπλέον έχουμε και «διάχυση» της παρουσίασης των τραγικών γεγονότων και σε άλλες ζώνες του προγράμματος –από τα «πρωινάδικα» μέχρι τις σοβαρές εκπομπές λόγου.
Για σκεφτείτε πού οδηγεί αυτός ο ακατάσχετος βομβαρδισμός που στοχεύει κατευθείαν στο θυμικό…
Ο συνεχής αυτός τηλεοπτικός βομβαρδισμός δημιουργεί σύγχυση, συναισθηματική απονέκρωση, παθητικότητα και χαλάρωση. Και πότε είναι η καταλληλότερη στιγμή για εισβολή παρά μόνο όταν χαλαρώσουν οι άμυνες;
Τι εισβολή; Α, αυτό είναι μια άλλη μεγάλη ιστορία… Όπως δεν είναι και άσχετη η παρακάτω είδηση (Βήμα, 10.4.2003).
«Ο Παναγιώτης Ζαββός, ο αμφιλεγόμενος κυπριακής καταγωγής ειδικός σε θέματα αναπαραγωγής, ανακοίνωσε χτες το δικό του κλωνοποιημένο έμβρυο μέσω επιστημονικού εντύπου… Ο ειδικός αναφέρεται σε ένα έμβρυο τεσσάρων ημερών… Τόσο το ωάριο όσο και το κύτταρο ελήφθησαν από μια γυναίκα που θέλει να αποκτήσει τέκνο-κλώνο του εαυτού της…»
Στο ίδιο δημοσίευμα (που πέρασε φυσικά απαρατήρητο μετά την ιστορία με τους «αναξιόπιστους» Ραελιανούς και τα φιλόδοξα σχέδιά τους, αναφέρεται μια δήλωση του πρωτοπόρου σε θέματα εξωσωματικής γονιμοποίησης Ρόμπερτ Εντουαρντς:
«Αυτή είναι η πρώτη επίσημη έκθεση σχετικά με τα βήματα που οδηγούν προς την κλωνοποίηση ανθρώπου για αναπαραγωγικούς σκοπούς… [και] είναι ευπρόσδεκτη κυρίως εξαιτίας της μεγάλης μυστικότητας που έχει χαρακτηρίσει ως σήμερα το πεδίο».
Καθήστε να σφίξουν κι οι ζέστες…
Οι Ευθύνες του Μήνα
Λέγαμε λοιπόν για το SARS και την ανοσία του Hellenistan. Μέχρι πότε όμως; Α, μα μην ανησυχείτε. Εδώ μας σώζουν ακόμα τα μέτρα που έχουν λάβει οι άλλες χώρες (όπως ομολογεί και καθηγητής Πνευμονολογίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και McGill, Καθημερινή, 20.4.2003). Όπως μας «έσωσαν» και από τα κύματα των εκατοντάδων χιλιάδων Ιρακινών προσφύγων (ορίστε;) τα μέτρα που είχε λάβει η Τουρκία. Όμως ποιος τα θυμάται αυτά τώρα… Βέβαια το επιστημονικό κατεστημένο και οι υγειονομικές αρχές αφήνουν να εννοηθεί ότι χάρη στα ΔΙΚΑ τους μέτρα, η χώρα μας έχει μείνει αλώβητη. Είδατε πώς την πάτησαν οι βρομιάρηδες και υπανάπτυκτοι Καναδοί; Το παραμύθι το πιστεύουν ακόμα και τα μέλη του ιερατείου. Στην «Ερώτηση της Ημέρας» στο Βήμα της 22.4.2003 ένας γιατρός απαντά στην ερώτηση: «τι ξέρετε για την άτυπη πνευμονία;». Να τι απάντησε ο φίλος μας:
«Ξέρω ότι έχει συμπτώματα όπως ρίγη και καταβολή» (λάθος: κυρίως χαρακτηρίζεται από ισχυρό βήχα, υψηλό πυρετό και δύσπνοια). «Οι επιστήμονες ερευνούν το μικρόβιο» (φρικτό λάθος –αν ήμουν καθηγητής του θα του έπαιρνα το πτυχίο: ο κορωνοϊός έχει τόση σχέση με τα μικρόβια όσο έχει το τηλέφωνο με το ανοιχτήρι). «Πιστεύω όμως ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει κίνδυνος γιατί τα μέτρα που έχει λάβει το κράτος είναι επαρκή για να μη μολυνθούμε». (εδώ τι να πει κανείς;).
Κι άμα τα λέει αυτά γιατρός, φαντάζεστε τι λέει ο κοσμάκης.
«Δεν γνωρίζουμε τι είναι αυτή η πνευμονία!» ακούω να τσιρίζουν στις αδηφάγες τηλεοπτικές κάμερες οι «απλοί πολίτες». «Δεν μας ενημέρωσαν!!!"
Κι έχουν δίκιο, διότι οι συμπατριώτες μας είναι γνωστό ότι τρέφουν ακόρεστο ενδιαφέρον γι αυτά που συμβαίνουν ολόγυρά τους και ρουφούν κυριολεκτικά κάθε διαθέσιμη πληροφορία. Σπανίως συναντά κανείς τόσο «ψαγμένο» λαό με τόση μανία για πληροφόρηση (τρανή απόδειξη τα σκουπιδοκανάλια μας και οι κωλοφυλλάδες μας). Κι ένας τόσο καλά πληροφορημένος λαός είναι επόμενο να έχει και αυξημένες ευαισθησίες. Να, σύμφωνα με σφυγμομέτρηση του Ευρωβαρόμετρου (Βήμα, 28.4.2003), οι Έλληνες ανησυχούν περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους για το περιβάλλον. Το 58% των Ελλήνων ερωτηθέντων δήλωσαν «πολύ ανήσυχοι» για μια σειρά περιβαλλοντικές απειλές έναντι 34% που ήταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος. Αναίσθητοι Κουτόφραγκοι!
«Το κράτος να αναλάβει τις ευθύνες του!!!», ακούω τις υστερικές στριγκλιές στα ρεπορτάζ του δρόμου στην τηλεόραση…
Να δούμε πότε θα αναλάβει ο καθένας τη δική του ευθύνη. Όμως βαριά η καλογερική…