Εσύ πόσο σίγουρος/η είσαι;
«Συγγραφέα της πεντάρας», ακούω την άμεση απάντηση, «ούτε μια σωστή πρόταση δεν είσαι ικανός να συντάξεις! Η ερώτησή σου είναι ελλιπής. Δεν έχει αντικείμενο. Για τι πράγμα να είμαι σίγουρος/η;»
Η δική μου απάντηση είναι ένα τρανταχτό γέλιο, γιατί ακριβώς αυτή την αντίδραση περίμενα. Και τέτοιες φορές σκέφτομαι εκείνο το βιβλικό ρητό.
Εν πάση περιπτώσει, επειδή δεν έχω προηγούμενα με τα συμπαθέστατα γουρουνάκια, ανατρέχω σε κάτι που είχα γράψει παλιά και το παραθέτω ξανά εδώ.
«Οι νεότερες γενιές έχουν μια ολοένα και πιο περιορισμένη αντίληψη και γνώση περί της περιβάλλουσας πραγματικότητας. Σιγά-σιγά, η νέα γενιά αποκόπτεται από το παρελθόν για να προσηλωθεί σε ένα πολύ πρόσφατο παρελθόν, ή στο παρόν. Δεν υπάρχει πλέον παρελθόν, μόνο παρόν. Το παρελθόν σβήνεται από τη συλλογική μνήμη με τρόπο που θα ζήλευε ακόμα και ο καλύτερος προπαγανδιστής του «1984». Και το κακό είναι ότι εδώ δεν υπάρχει Υπουργείο Αλήθειας όπως στο «1984». Όχι, εδώ δεν υπάρχει ένας Μεγάλος Αδελφός. Μακάρι να υπήρχε. Όχι, εδώ έχουμε δημοκρατικότατα αποκεντρωμένο ολοκληρωτισμό σε επίπεδο πολύ βαθύτερο από εκείνο οποιουδήποτε πολιτικού συστήματος».
Ναι, από το Άγγιγμα του Μίδα ήταν. Και, ναι, υπάρχει λόγος που αυτή η στήλη ονομάζεται μεν «Επικαιρότητα» (τρομάρα της), αλλά ανανεώνεται σε χρονικά διαστήματα που τείνουν να αυξάνονται συν τω χρόνω. Υπάρχει λόγος γι αυτό. Γενικώς, πάντα υπάρχει λόγος για όσα γράφω και για τη χρονική στιγμή που τα γράφω.
Αυτός ο άτιμος ο χρόνος είναι περισσότερο δεσμευτικός απ’ όσο νομίζετε (και νομίζω). Κι αυτό το άτιμο το Πνεύμα του Χρόνου (όχι το βιβλίο μου, αλλά το αυθεντικό Genius Tempori) είναι κάτι που καθιστά την φράση ή τη σκέψη σου άστοχη ακόμα και πριν την γράψεις ή τη μορφοποιήσεις.
Στο Πνεύμα του Χρόνου (το βιβλίο) είχα γράψει:
«Κι όμως, το παρελθόν ανασκευάζεται διαρκώς προκειμένου να ταιριάξει με το κοσμοείδωλο του παρόντος. Κάποιες λεπτομέρειες ξεφεύγουν από την διαδικασία του παγώματος, αλλά αυτές είναι απλά, περιθωριακά Ο.Φ. –ανώμαλα παλαιοντολογικά, γεωλογικά και ιστορικά ευρήματα που δεν είναι αρκετά για να ανατρέψουν το παρόν. Το παρόν είναι το κλειδί του παρελθόντος. Το παρόν διαμορφώνει το παρελθόν. Κι ο νους μας διαμορφώνεται έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται το παρελθόν με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετική εποχή. Το παρελθόν αλλάζει συνέχεια. Είναι κάτι που προκαλεί άφατο τρόμο –γιατί έτσι και παραδεχτούμε ότι οι αναμνήσεις που έχουμε στο κεφάλι μας δεν είναι δικές μας, τότε ποιοι είμαστε;»
Είμαστε ό,τι θυμόμαστε, έτσι δεν είναι;
Εσύ πόσο σίγουρος/η είσαι;
«Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι οι αναμνήσεις του είναι ακριβείς: Η μνήμη μας είναι μια τρελή χρονομηχανή που ξαναγράφει το παρελθόν χρησιμοποιώντας εμπειρίες από το τώρα, δείχνει μια ακόμα μελέτη, η οποία μάλιστα εντοπίζει την περιοχή του εγκεφάλου που αναλαμβάνει αυτό το μοντάζ. [...] Η μνήμη μας δεν λειτουργεί σαν βιντεοκάμερα […]. Η μνήμη μας βάζει νέα πλαίσια και επεξεργάζεται τα γεγονότα ώστε να παράγει μια ιστορία που ταιριάζει στο σημερινό κόσμο. Είναι φτιαγμένη να αφορά το παρόν". (in.gr, 5.2.2014)
Έχετε προσέξει μια την τάση που επικρατεί ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια; Εκείνη που αφορά την ανεύρεση και διαμοίραση εικόνων από το παρελθόν; Όχι τόσο «ιστορικών» με την παραδοσιακή έννοια αλλά περισσότερο με την έννοια του «ενσταντανέ»: φαινομενικά άσημων και ασήμαντων στιγμιοτύπων χαμένων στην άμμο του χρόνου.
Υπάρχει ένα εξαιρετικό όσο και εξαιρετικά δημοφιλές site, το Retronaut (φωτογραφίες του οποίου κυκλοφορούν ολοένα και ευρύτερα στο Διαδίκτυο). Πού οφείλεται αυτή η δημοφιλία;
Απλούστατα, στο ότι οι εικόνες του Retronaut επιλέγονται ειδικά έτσι «ώστε να κάνουν αυτόν που τις βλέπει να νιώθει ότι κοιτά όχι στο παρελθόν, αλλά μάλλον σε μια διαφορετική εκδοχή του παρόντος», όπως λέει ο Chris Wild, ο «έφορος» του Retronaut. (εδώ, 6.2.2014).
Αυτή η τάση εξαπλώνεται. Κι επειδή μια εικόνα αξίζει όσο ένα εκατομμύριο λέξεις, να ένα πλάνο από την πλατεία Συντάγματος, εν έτει 1953 (εξήντα ένα ολόκληρα χρόνια πριν).
Και λέει ο Wild. «Η τεχνολογία, θα αλλάξει παντοτινά τον τρόπο που σκεπτόμαστε σε ό,τι αφορά το χρόνο –κι αυτή είναι η βασική αποστολή του Retronaut. Τις επόμενες δεκαετίες η αντίληψή μας περί ιστορίας θα αλλάξει. Πριν το Διαδίκτυο και την ευρεία διασπορά της ψηφιακής τεχνολογίας, η ιστορία ήταν αναλογική και μετατρέπεται σε όλο και λιγότερο «κοκκώδη» όσο πιο παλιά πηγαίνουμε».
Επειδή ακριβώς το παρελθόν οφείλει να είναι «θολό», «μαυρόασπρο», και «σέπια», μια πεντακάθαρη και έγχρωμη φωτογραφία του «τότε» αποκτά μια πρωτόφαντη ιδιότητα:
Αναστατώνει. Αποδιοργανώνει. Σοκάρει.
Και ο καλύτερος τρόπος ξυπνήματος της κοιμισμένης συνείδησης είναι μια περιποιημένη σφαλιάρα.
Περιπλανηθείτε σε αυτό το θαυμάσιο site για να φάτε μερικές καλές σφαλιάρες από τις φωτογραφίες του Nicholas Econopouly με αντικείμενο την Αθήνα μιας άλλης εποχής.
Και μην κολλήσετε στο γλυκερό «νοσταλγικόν» του πράγματος. Δεν είναι αναγκαστικά κακό πράγμα η ανώδυνη νοσταλγία, αλλά είναι κρίμα επειδή θα χάσετε την ανάγνωση σε δεύτερο επίπεδο.
Θα την πατήσετε σαν όλους εκείνους που εκθείασαν το Πνεύμα του Χρόνου (το βιβλίο μου!) σαν «νοσταλγική περιπλάνηση στο παρελθόν».
Βέβαια εδώ έρχονται και κολλάνε όλα όσα έχω γράψει περί Άγγελου Καταγραφέα αρκετά παλιά (Eπικαιρότητα Δεκεμβρίου 2006), και αρκετά άλλα τα οποία σας αφήνω να τα ανακαλύψετε μόνοι σας (για να έχει και κάποια αξία αυτή η ανακάλυψη). Υπάρχει λόγος.
«Όσες περισσότερες αναμνηστικές φωτογραφίες τραβά κανείς από ένα γεγονός, τόσο περισσότερο δυσκολεύεται μετά να θυμηθεί το ίδιο το συμβάν. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει μια ομάδα αμερικανών ψυχολόγων που έκαναν τη σχετική μελέτη […] Όταν οι άνθρωποι εξαρτιούνται από την τεχνολογία, προκειμένου να θυμάται αυτή για λογαριασμό τους, βασιζόμενοι στην κάμερά τους για να καταγράψει ένα συμβάν, τότε δεν έχουν ανάγκη να δώσουν την πλήρη προσοχή τους στο γεγονός, πράγμα όμως που μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες στο πόσο καλά θυμούνται τις ίδιες τις εμπειρίες τους".
"O τεράστιος όγκος ψηφιακών φωτογραφιών που συσσωρεύονται, συνήθως σε κάποιο σκληρό δίσκο υπολογιστή και μάλιστα σε ανοργάνωτη μορφή, αποθαρρύνει πολλούς ανθρώπους να ανατρέξουν στις φωτογραφίες που τράβηξαν στο παρελθόν, με συνέπεια και αυτό να δυσκολεύει την πραγματική ανάμνηση ενός γεγονότος".(in.gr, 11.12.2013)
Τελικά θα απαντήσει κανείς; Εσύ πόσο σίγουρος/η είσαι;
Η Συλλογική Αμνησία έχει πολλές εκφάνσεις σε ποικίλες εποχές και τόπους. Επιπλέον η ένταση και έκταση της Συλλογικής Αμνησίας είναι αντιστρόφως ανάλογη με την χρονική απόσταση που χωρίζει το παρόν από το παρελθόν.
Το εκάστοτε παρελθόν…
Η κίνηση, η επέκταση στο χώρο και στο χρόνο, είναι η βασική συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης. Κατ’ επέκταση είναι η αναγκαία προϋπόθεση της ύπαρξης του πολιτισμού, του ανθρώπου. Το αν αυτό είναι «καλό» ή «κακό» είναι άσχετο. Σχετικό είναι ότι αποτελεί αναγκαία συνθήκη. Δυστυχώς, για πολλούς και διάφορους λόγους, υπάρχουν πλέον από σοβαρά έως αξεπέραστα εμπόδια στην επέκταση του ανθρώπου. Ακόμα χειρότερα, η συλλογική απαισιοδοξία και ο συλλογικός φόβος για το μέλλον εξουδετερώνουν αποτελεσματικά τα «σπέρματα» που θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία του ξεδιπλώματος μιας νέας πραγματικότητας.
Και τώρα factoids.
* Η λέξη «χοντρός» δεν είναι που δεν είναι «ευγενική» –τώρα μεθοδεύεται και ο πλήρης εξοβελισμός της από τα μαντρόσκυλα της Πολιτικής Ορθότητας. (The Independent, 18.12.2013).
*Η νέα έκδοση του Κορανίου.. εεε, του DSM-IV (Διαγνωστικoύ και Στατιστικού Εγχειρίδιου Ψυχικών Διαταραχών) κατατάσσει τον αντικονφορμισμό και την ελεύθερη σκέψη ως ψυχικές διαταραχές. Υπόψη ότι τα τελευταία 50 χρόνια οι αρχικώς 130 αναγνωρισμένες ψυχικές διαταραχές έγιναν 357 (και αυξάνονται και πληθαίνουν) (The Unbounded Spirit).
* «Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει αυξηθεί κατακόρυφα η χρήση αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων. Ο ένας στους δέκα Αμερικανούς λαμβάνει τέτοια φάρμακα προκειμένου να βελτιωθεί η διάθεσή του, ενώ το ποσοστό στις γυναίκες μεταξύ των σαράντα και των πενήντα ετών φτάνει το 25%.» (Καθημερινή, 15.8.2013).
Κατόπιν αυτών και σε συνδυασμό με τη Συλλογική Αμνησία που έλεγα πριν:
«Ακόμα κι αν είχε σχετικά περιορισμένη κλίμακα, ένας πυρηνικός πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν θα προκαλούσε καταστροφική πτώση της θερμοκρασίας, ξηρασίες και εξασθένιση στο στρώμα του όζοντος σε όλο τον πλανήτη, δείχνει η τελευταία προσομοίωση στον υπολογιστή». (in.gr, 31.3.2014).
Ναι, βέβαια, σαν τις πυρκαγιές του Κουβέιτ το 1991. Μπορεί να μην τις θυμάται κανείς, εγώ όμως θα τις ξαναθυμίσω. Μαζί με τις «επιστημονικές προφητείες» που τις συνόδευαν.
«Θα προκληθεί ένα τεράστιο νέφος αιθάλης και καπνού που θα καλύψει το ήμισυ του βόρειου ημισφαιρίου και που δεν θα είναι δυνατόν να διαλυθεί πριν παρέλθουν τουλάχιστον 100 μέρες. Η μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα είναι της τάξης των 5-10 βαθμών Κελσίου» Πωλ Κρούτσεν , Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ. (Βήμα 27.1.1991).
«Το σαμποτάζ θα προκαλέσει μια πυκνή ομίχλη που θα επεκταθεί στα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας καλύπτοντας το 1/5 της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη… Το νέφος αυτό θα προκαλέσει στα μεσαία πλάτη της Γης μια πτώση της θερμοκρασίας της τάξης των 10-20 βαθμών Κελσίου". Ρίτσαρντ Τέρκο, Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας (Βήμα, 27.1.1991)
Και τα αποκαλυπτικά αποκόμματα εδώ: Επικαιρότητα, Φεβρουάριος 2003.
Και μετά τους Πράσινους έχουμε και τους Γκρίζους. Όχι εκείνα τα κοντοπίθαρα εξωγήινα ανθρωποειδή που απαγάγουν κόσμο, αλλά για την νέα κατηγορία Χρήσιμων Ηλιθίων που θέλουν να προστατέψουν την… οικολογία της Σελήνης (σα να λέμε δηλαδή τα ρινοδέλφινα της Γκιώνας ή τα πιτσιλωτά καγκουρώ της Ανάφης. Κάτω τα χέρια από τη Σελήνη ρεεεεε! (Air & Space Magazine, 9.11.2013)
Όπως έχω ξαναγράψει (Επικαιρότητα Σεπτέμβριος 2006), τέτοιες επί του ασφαλούς παπαριές αποτελούν τις πρώιμες προσπάθειες για την «ιδεολογική» κάλυψη και δικαιολόγηση της διαστημικής αδράνειας –και μη σας ξεγελά η συνεχής μπουρδολογία και κενολογία από τους απληροφόρητους και άσχετους δημοσιογράφους. Άλλο η ήρα και άλλο το σιτάρι.
Και για να τελειώνουμε, επειδή το ερώτημα περί του αν είστε σίγουροι/ες έμεινε ουσιαστικά αναπάντητο (από εσάς), πρέπει να σας προειδοποιήσω ότι στο εγγύς μέλλον θα ανέβουν σε αυτή την ιστοσελίδα τα προκαταρκτικά αποτελέσματα ενός project που βρίσκεται στα τελευταία του στάδια.
Και το όνομα αυτού: PROJECT TIMESLIP.
Ο Πόλεμος των Λέξεων νο 1
Ο Πόλεμος των Λέξεων νο 2
